خوزتوریسم

از قرارداد دارسی تا ملی شدن نفت؛ مسیر مبارزه با استعمار

زمینه‌های تاریخی ملی شدن صنعت نفت را باید در قرارداد دارسی (دوره قاجار) و سپس قرارداد ۱۹۳۳ (دوره رضاشاه) جست‌وجو کرد. به مرور و با رشد آگاهی بین ایرانیان زمینه‌های اعتراضی نسبت به جنبه‌های استعماری شرکت نفت انگلیس و ایران و کشورهای خارجی اوج گرفت و همین امر به ملی شدن صنعت نفت در مجلس شانزدهم شورای ملی منجر شد.

«به نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی اعلام ‌شود». با تصویب این جملات در مجلس شانزدهم شورای ملی، نفت ایران ملی شد و آرزوی دیرینه ایرانیان برای رهایی از سلطه بیگانگان به پایان رسید. در واقع با ملی شدن صنعت نفت، نقش دولت‌های خارجی به‌خصوص «انگلیس» و «شرکت نفت انگلیس و ایران» از منابع نفتی ایران کوتاه شد و کشور در مسیر استقلال قرار گرفت. مجلس شانزدهم شورای ملی نقش تعیین‌کننده در ملی شدن صنعت نفت داشت و به همین دلیل این مجلس در تاریخ پارلمانی ایران از جایگاه والایی برخوردار شد. نوشتار حاضر به بررسی کوتاه از سیر تاریخی ملی شدن صنعت نفت در ایران پرداخته است.

در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی، انگلیسی‌ها توانستند با دولت ساعد قرارداد الحاقی کمپانی نفت معروف به گس‌گلشائیان را به امضا برسانند. در این قرارداد پیش‌بینی شده بود که برای هر تن نفت فروخته‌شده ۶ شیلینگ به جای ۴ شیلینگ (مندرج در قرارداد ۱۹۳۳) به دولت ایران پرداخت شود و به‌علاوه با حفظ حقوق ایران در مورد دریافت حق‌الامتیاز تعیین شده در قرارداد ۱۹۳۳، ۵ میلیون لیره استرلینگ اضافی نیز پرداخت شود. دولت ساعد طرح قرارداد الحاقی را برای تصویب به مجلس پانزدهم فرستاد، اما در مجلس مخالفت شد. پس انگلیسی‌ها تصمیم گرفتند موافقت‌نامه مزبور را به مجلس شانزدهم ببرند. مجلس شانزدهم شورای ملی ۲۰ بهمن سال ۱۳۲۸ افتتاح شد و برخی وکلای تهران مثل دکتر محمد مصدق، دکتر بقایی، حسین مکی، حائری‌زاده، دکتر شایگان، عبدالقدیر آزاد و آیت‌الله کاشانی به مجلس راه یافتند.

همزمان با دوره شانزدهم مجلس شورای ملی چند نخست‌وزیر بر سرکار آمدند. همان‌طور که گذشت محمد ساعد در اوایل اسفند ۱۳۲۸ دولت خود را به مجلس معرفی کرد، اما به دلیل اعتراضات نمایندگان در ۲۷ اسفند استعفا داد، سپس کابینه علی منصور در ۱۴ فروردین ۱۳۲۹ تشکیل شد و در ۵ تیر پایان یافت. با روی کار آمدن دولت علی رزم‌آرا در ۶ تیر ۱۳۲۹ تا کشته شدنش از سوی خلیل طهماسبی در ۱۶ اسفند ۱۳۲۹، دوره‌ای از رویارویی کمیته نفت مجلس و جبهه ملی با نخست‌وزیری شکل گرفت. نخستین نشست کمیسیون نفت پنجشنبه ۵ تیر سال ۱۳۲۹/۲۶ ژوئن ۱۹۵۰ تشکیل شد که در آن نشست هیئت رئیسه خود را انتخاب کردند. مصدق در نامه‌ای به روزنامه اطلاعات مورخه ۲۹ آبان ۱۳۲۹ در مورد قرارداد الحاقی نفت، آن را مغایر استیفای حقوق ملت ایران دانست و تأکید کرد این قرارداد سبب سلب حقوق ملت ایران می‌شود.

در نشست پانزدهم کمیسیون نفت، سپهبد رزم‌آرا نخست‌وزیر و چند نفر از اعضای کابینه به‌منظور دفاع از لایحه قرارداد الحاقی حضور یافتند. جمال امامی با اعلام این مطلب که لغو قرارداد ۱۹۳۳ به صلاح نیست، از طرف اکثریت اعضای کمیسیون خواستار این شد که دولت با شرکت نفت مذاکره و قرارداد منصفانه‌تری به مجلس پیشنهاد کند. رزم‌آرا در پاسخ به سؤال‌های اعضای کمیسیون نفت، از مذاکرات با شرکت نفت خبر داد، همچنین رزم‌آرا با اشاره به نظر کارشناسان که مأمور مطالعه نفت شده بودند، ملی کردن نفت در ایران را غیرعملی دانست. پس از آن مصدق در کمیسیون نفت، نطق‌های مفصلی درباره لایحه نفت انجام داد. سپس نظریه سیاست موازنه منفی را پیش برد که مبارزه بر ضد استقرار مجدد سلطه استبدادی و فراهم آوردن امکانات انتخابات آزاد، از الزامات آن به شمار می‌رفت. این نظریه از اواخر مجلس پانزدهم وارد مرحله جدی خود شد و در مجلس شانزدهم ادامه یافت. در کابینه حسین علاء که پس از رزم‌آرا روی کار آمده بود کمیسیون نفت، لایحه مربوط به ملی شدن نفت را برای تصویب با مهلت دو ماه به مجلس فرستاد. درنهایت در روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۹/ ۲۰ مارس ۱۹۵۱ هر دو مجلس طرح قانون ملی شدن صنعت نفت را در سراسر کشور تصویب کردند.

طرح خلع ید و ملی شدن صنعت نفت در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۳۰/ یکم مه ۱۹۵۱ به تصویب دو مجلس و توشیح شاه رسید و در نتیجه شرکت نفت انگلیس و ایران و دولت انگلیس، دولت ایران را مورد اعتراضات شدیدی قرار دادند که این اختلاف‌ها به دیوان داوری ارجاع داده شد. به این ترتیب نفت ایران ملی شد و در اختیار دولت قرار گرفت. با اقدام دولت ایران در ملی کردن صنعت نفت، توسعه میدان‌های نفتی و در نتیجه فعالیت پالایشگاه آبادان نیز متوقف شد. با تصویب این قوانین، کمیسیون مخصوص نفت در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۳۰ / ۱۷ آوریل ۱۹۵۱ گزارشی به مجلس شورای ملی ارائه داد که در آن نحوه ملی شدن صنعت نفت را در اختیار شرکت انگلیس و ایران قرار داد و برای این کار هیئت مختلطی از نمایندگان مجلس شورای ملی و سنا و وزیر دارایی و نماینده دولت تعیین شده بود که ‌باید بر خلعیت از شرکت سابق از سوی دولت نظارت داشته باشد. به این ترتیب مشارکت شرکت نفت انگلیس و ایران در فعالیت‌های نفتی ایران متوقف

منبع :شانا

گنجینه‌های طبیعی دشت آزادگان؛ سفری به مناطق میشداغ و ام‌الدبس

دشت آزادگان در غرب خوزستان، با وجود آب‌وهوا و اقلیم خاص خود، زیستگاه مناطقی بکر و منحصربه‌فرد همچون میشداغ و ام‌الدبس است؛ این مناطق با داشتن تپه‌های شنی، دشت‌های وسیع، پوشش گیاهی خاص و حیات‌وحش متنوع، نه‌تنها از نظر زیست‌محیطی اهمیت زیادی دارند، بلکه ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری طبیعی دارند.

به گزارش ایرنا، در غرب خوزستان، جایی که دشت‌های وسیع و افق‌های بی‌پایان، چشم را مسحور زیبایی خاموش خود می‌کنند، مناطقی کمتر شناخته‌شده اما بی‌نهایت ارزشمند جای گرفته‌اند.

میشداغ و ام‌الدبس، هر یک با ویژگی‌های طبیعی منحصربه‌فرد، بخشی از زیست‌بوم غنی این منطقه را تشکیل می‌دهند؛ این سرزمین‌ها با تپه‌های شنی، پوشش گیاهی خاص و حیات‌وحش متنوع، نه‌تنها گنجینه‌ای برای پژوهشگران محیط‌زیست و طبیعت‌گردان هستند، بلکه ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری پایدار دارند.

اینجا، جایی است که پرندگان مهاجر، زمستان را در آرامش می‌گذرانند، آهوها در میان تپه‌های شنی می‌دوند و شب‌ها، صدای زوزه شغال‌ها در سکوت کویر طنین‌انداز می‌شود؛ از سرسبزی درختچه‌های کنار و گز در ام‌الدبس گرفته تا چشم‌اندازهای کویری میشداغ، این مناطق هر یک بخشی از هویت طبیعی دشت آزادگان را روایت می‌کنند.

اما در کنار این زیبایی‌ها، چالش‌هایی همچون تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز و کمبود زیرساخت‌های گردشگری نیز وجود دارد که لزوم حفاظت از این مناطق را بیش از پیش نمایان می‌سازد.

منطقه میشداغ؛ کویر کوچک خوزستان

منطقه میشداغ در شمال غربی خوزستان و در نزدیکی شهر بستان قرار دارد؛ این منطقه به دلیل داشتن تپه‌های شنی و ماسه‌ای، ظاهری مشابه کویرهای مرکزی ایران دارد و از این نظر به «کویر کوچک خوزستان» معروف شده است.

پوشش گیاهی و گونه‌های جانوری

میشداغ دارای پوشش گیاهی بسیار مقاومی است که شامل درختچه‌هایی مانند قیچ، تاغ و گونه‌هایی همچون استبرق، کاروان‌کش و انواع گیاهان شورپسند می‌شود. این منطقه در سال‌های اخیر شاهد اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی و کاشت گونه‌های مقاوم در برابر خشکسالی بوده است.

از نظر جانوری، میشداغ زیستگاه انواع خزندگان همچون مار شاخدار، بزمجه، لاک‌پشت و آگاما است. در کنار آن، پرندگانی مانند هوبره، زاغ بور و چکاوک بیابانی نیز در این منطقه دیده می‌شوند. پستاندارانی مانند روباه شنی، خرگوش و گاهی آهو نیز در این منطقه مشاهده شده‌اند.

اهمیت تاریخی و گردشگری

میشداغ علاوه بر جذابیت‌های طبیعی، از نظر تاریخی نیز اهمیت دارد، زیرا در دوران جنگ تحمیلی به‌عنوان یکی از مناطق عملیاتی استفاده می‌شد. امروزه، برخی از یادمان‌های دفاع مقدس در این منطقه حفظ شده‌اند که می‌توانند برای گردشگری فرهنگی و تاریخی جذاب باشند. همچنین، رمل‌های ماسه‌ای میشداغ مقصدی مناسب برای کویرنوردی و آفرودسواری است.

منطقه ام‌الدبس؛ بهشت پنهان حیات‌وحش خوزستان

منطقه ام‌الدبس در غرب خوزستان و نزدیکی مرز ایران و عراق قرار گرفته و به دلیل موقعیت خاص خود، از جمله مناطقی است که کمتر مورد توجه گردشگران قرار گرفته، اما اهمیت بالایی در اکوسیستم منطقه دارد.

این منطقه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های پرندگان مهاجر در خوزستان است. در فصل مهاجرت، پرندگانی مانند فلامینگو، حواصیل، درنا و اردک‌های وحشی به این منطقه سفر می‌کنند. همچنین پرندگان شکاری همچون عقاب طلایی و سارگپه نیز در ام‌الدبس مشاهده می‌شوند. از پستانداران موجود در منطقه می‌توان به گراز، روباه، گرگ و شغال اشاره کرد.

منطقه‌ام الدبس تا چند دهه پیش به‌ عنوان یکی از مناطق بیابانی ایران شناخته می‌شد و یک بیابان مملو از تل‌های رمل و تپه های شنی بود اما از سال ۱۳۶۸ این ناحیه شامل طرح تثبیت طرح شن زدایی قرار گرفت به همین جهت هزاران درخت در این منطقه کشت شد. از جمله این درختان می‌توان به پانی کوم، آکاسیا، ویکتوریا، گز شاهی، کهور، استبرق، پنی زتوم و اسکنبیل اشاره کرد و همین مورد باعث شده است تا یک جنگل سرسبز و زیبا در دل کویر ایجاد شود.

تقریبا یک‌چهارم از وسعت این بیابان یعنی حدود ۲۵ هزار هکتار به‌وسیله این درختان پوشیده شده است؛ البته قبل از آن نیز به صورت معدود در این ناحیه درختانی وجود داشت.

ظرفیت‌های گردشگری و حفاظت از منطقه

مهم‌ترین مولفه‌ای که گردشگران را به سمت این ناحیه جذب می‌کند، تلاقی کویر و جنگل با همدیگر است که این موضوع به نوبه خود بسیار نایاب است.

ام‌الدبس به دلیل طبیعت بکر و حیات‌وحش متنوع، ظرفیت بالایی برای گردشگری طبیعی و پرنده‌نگری دارد. با این حال، عدم وجود زیرساخت‌های مناسب باعث شده که این منطقه کمتر مورد بازدید قرار گیرد. حفاظت از این منطقه و جلوگیری از شکار غیرمجاز، می‌تواند در حفظ تعادل اکوسیستم و افزایش پتانسیل گردشگری آن نقش مهمی داشته باشد.

ضرورت حفاظت و توسعه پایدار

مناطق میشداغ و ام‌الدبس هر یک با ویژگی‌های خاص خود، بخشی از گنجینه‌های طبیعی دشت آزادگان را تشکیل می‌دهند. این مناطق نه‌تنها از نظر اکوسیستمی ارزشمند هستند، بلکه با برنامه‌ریزی صحیح می‌توانند به مقاصد گردشگری مهمی تبدیل شوند.

توسعه گردشگری پایدار، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و حفاظت از حیات‌وحش این مناطق، می‌تواند ضمن حفظ محیط‌زیست، فرصت‌های اقتصادی و تفریحی جدیدی برای منطقه ایجاد کند.

تالاب شادگان؛ بهشت گمشده‌ای در دل خوزستان

تالاب شادگان، یکی از بزرگترین و ارزشمندترین تالاب‌های ایران، در جنوب استان خوزستان و در نزدیکی شهر شادگان واقع شده است؛ این تالاب با تنوع زیستی بی‌نظیر، نه تنها مکانی برای تفرج و طبیعت‌گردی است، بلکه به عنوان یک منطقه حفاظت‌شده با ارزش‌های اکولوژیک و محیط‌زیستی ویژه شناخته می‌شود.

تالاب شادگان، که در فاصله حدود ۹۰ کیلومتری از اهواز و در حاشیه روستای صراخیه قرار دارد، به عنوان یکی از تالاب‌های بین‌المللی ایران در فهرست رامسر به ثبت رسیده است.

این تالاب با مساحتی بیش از ۴۰۰ هزار هکتار، یکی از مهمترین زیستگاه‌های آبی ایران محسوب می‌شود و به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، نقطه‌ای حیاتی برای انواع گونه‌های گیاهی و جانوری است.

پوشش گیاهی و اکوسیستم تالاب

تالاب شادگان با پوشش گیاهی متنوعی همچون نی‌زارها، گیاهان آبزی و درختان مانگرو (حرا) پوشیده شده است؛ این گیاهان، علاوه بر حفظ اکوسیستم تالاب، نقش مهمی در کاهش فرسایش خاک و حفاظت از سواحل ایفا می‌کنند.

درختان حرا که در حاشیه تالاب رشد می‌کنند، به عنوان یک زیستگاه مهم برای پرندگان مهاجر و دیگر موجودات آبزی شناخته می‌شوند؛ گیاهان آبزی دیگر نیز محیط مناسبی برای تکثیر ماهیان و سایر جانداران آبزی فراهم می‌آورند.

گونه‌های جانوری

تالاب شادگان، به‌ویژه برای پرندگان مهاجر، یکی از زیستگاه‌های مهم به شمار می‌رود؛ در این منطقه بیش از ۲۵۰ گونه پرنده شناسایی شده که شامل گونه‌های مهاجری همچون فلامینگو، چنگر، غاز و انواع اردک‌ها می‌شود.

علاوه بر پرندگان، تالاب شادگان میزبان انواع ماهیان، خرچنگ‌ها و دیگر موجودات آبزی است که در این محیط غنی زندگی می‌کنند. این تالاب همچنین به عنوان یک زیستگاه حیاتی برای گونه‌های در معرض خطر و در حال انقراض، مانند گوزن زرد ایرانی و مارال شناخته می‌شود.

با وجود ارزش‌های اکولوژیکی بالا، تالاب شادگان با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. کاهش منابع آبی، تغییرات اقلیمی و آلودگی‌های صنعتی از جمله تهدیدات جدی این تالاب به شمار می‌آیند؛ کاهش ورودی آب به تالاب به دلیل سدسازی‌ها و برداشت‌های بی‌رویه آب از رودخانه‌ها و کانال‌ها، باعث شده است که بخش‌هایی از این تالاب خشک شوند و زیستگاه‌های طبیعی موجودات آسیب ببینند.

اقدامات حفاظتی و مدیریت

با توجه به اهمیت اکولوژیکی تالاب شادگان، اقدامات حفاظتی متعددی در این منطقه انجام شده است. ایجاد مناطق حفاظت‌شده، کنترل شکار غیرمجاز و نظارت بر فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی در حاشیه تالاب، از جمله اقداماتی است که برای حفظ این اکوسیستم ارزشمند انجام می‌شود.

علاوه بر این، آگاهی‌رسانی به مردم و گردشگران در خصوص اهمیت تالاب و نیاز به حفاظت از آن، می‌تواند در حفظ این منابع طبیعی کمک کند.

تالاب شادگان به عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی خوزستان، با مناظر بکر و تنوع زیستی شگفت‌انگیز خود، همواره مورد توجه دوستداران طبیعت و محققان محیط‌زیست قرار دارد. این تالاب نه تنها به عنوان یک پارک طبیعی و زیستگاه مهم پرندگان، بلکه به عنوان یک منبع حیاتی برای جامعه محلی و اکوسیستم‌های آبی، نیازمند توجه و مراقبت بیشتر است تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از این گنجینه طبیعی بهره‌برداری کنند.

روستای صراخیه؛ مقصدی محبوب برای قایق‌سواری و تجربه طبیعت بکر تالاب شادگان

روستای صراخیه در نزدیکی تالاب شادگان، یکی از مقاصد جذاب گردشگری خوزستان است که سالانه میزبان بسیاری از مسافران علاقه‌مند به قایق‌سواری و تجربه طبیعت بکر این منطقه می‌باشد. این روستا به دلیل موقعیت خاص خود در حاشیه تالاب و امکانات گردشگری مناسب، به مکانی ایده‌آل برای علاقه‌مندان به فعالیت‌های آبی تبدیل شده است.

روستای صراخیه، واقع در حاشیه تالاب شادگان، یکی از روستاهای گردشگری استان خوزستان است که سالانه پذیرای هزاران گردشگر و مسافر از نقاط مختلف کشور می‌باشد. این روستا به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در نزدیکی تالاب شادگان و زیبایی‌های طبیعی بی‌نظیرش، تبدیل به یک مقصد محبوب برای گردشگران علاقه‌مند به قایق‌سواری و فعالیت‌های آبی شده است.

روستای صراخیه در فاصله‌ای کوتاه از تالاب شادگان قرار دارد و با دسترسی آسان از شهر اهواز و آبادان، به‌راحتی می‌توان به آن رسید. این روستا به‌ویژه در فصل‌های پرآب سال، با مناظر زیبا و آب‌های آرام تالاب، فرصتی مناسب برای بهره‌برداری از فعالیت‌های آبی فراهم می‌کند.

قایق‌سواری و جاذبه‌های طبیعی

یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های گردشگری روستای صراخیه، قایق‌سواری در تالاب شادگان است؛ گردشگران می‌توانند با قایق‌های موتوری و سنتی، به اعماق تالاب رفته و از مناظر طبیعی زیبای آن لذت ببرند.

در این سفرها، بازدیدکنندگان قادر خواهند بود از نزدیک به تماشای حیات وحش تالاب، از جمله پرندگان مهاجر، ماهیان و پوشش گیاهی منحصر به‌فرد تالاب بپردازند.

همچنین، این روستا به دلیل نزدیکی به درختان حرا و نی‌زارها، محیطی آرام و دل‌نشین برای گردشگران فراهم می‌آورد که علاقه‌مندان به عکاسی و طبیعت‌گردی می‌توانند در آن لحظات به‌یادماندنی ثبت کنند.

موزه تالاب شادگان

موزه تالاب شادگان، واقع در روستای صراخیه و حاشیه این تالاب بین‌المللی ، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و آموزشی مهم استان خوزستان است که به معرفی اکوسیستم‌های تالابی و اهمیت حفظ آن‌ها می‌پردازد؛ این موزه به بازدیدکنندگان اطلاعات ارزشمندی درباره گونه‌های گیاهی و جانوری تالاب، از جمله پرندگان مهاجر، ماهیان، و گیاهان آبزی ارائه می‌دهد.

همچنین، موزه تالاب شادگان به‌عنوان یک مرکز آموزشی، نقش مهمی در آگاهی‌رسانی به عموم مردم و گردشگران درباره چالش‌ها و تهدیدات محیط‌زیستی این منطقه ایفا می‌کند.

در داخل موزه، بازدیدکنندگان می‌توانند از مجموعه‌ای از نمایشگاه‌ها و آثار هنری مربوط به تالاب، همچنین ماکت‌های زیستگاه‌های مختلف و تصاویر مستند از حیات وحش تالاب شادگان دیدن کنند؛ این موزه فرصتی مناسب برای آشنایی با زندگی بومیان منطقه، اهمیت تالاب‌ها در اکوسیستم‌های جهانی، و تلاش‌های حفاظت از این منابع طبیعی فراهم می‌آورد. همچنین، موزه تالاب شادگان به‌عنوان یک مکان مناسب برای تحقیق و پژوهش، به محققان و دانشجویان حوزه‌های محیط‌زیست و علوم طبیعی نیز خدماتی ارائه می‌دهد.

تجربه فرهنگ و زندگی روستایی

مسافران همچنین می‌توانند با ورود به روستای صراخیه، از نزدیک با سبک زندگی مردم بومی آشنا شوند؛ زندگی ساده و سنتی مردم این روستا، مهمان‌نوازی گرم و مهربانانه آنان، و همچنین محصولات محلی همچون خرما، ماهی‌های تازه و صنایع دستی، تجربه‌ای فرهنگی و متفاوت را برای گردشگران رقم می‌زند

با توجه به ظرفیت‌های موجود، روستای صراخیه می‌تواند با توسعه زیرساخت‌های گردشگری، از جمله ساخت اقامتگاه‌های بوم‌گردی و فراهم کردن امکانات رفاهی بیشتر، به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در خوزستان تبدیل شود.

روستای صراخیه با امکانات مناسب برای قایق‌سواری و دسترسی آسان به تالاب شادگان، به یکی از مقاصد جذاب گردشگری در جنوب کشور تبدیل شده است. این روستا با جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی خود، فرصت بی‌نظیری برای مسافران فراهم می‌آورد تا از زیبایی‌های طبیعت بهره‌برداری کرده و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی داشته باشند

بازار اهواز در آستانه نوروز ۱۴۰۴

با نزدیک شدن به نوروز ۱۴۰۴، بازار اهواز حال و هوای خاصی به خود گرفته است. بازار مرکزی شهر که از دیرباز به عنوان قلب تجاری خوزستان شناخته می‌شود، این روزها شاهد ازدحام خریداران و رونق چشمگیر کسب‌وکارهاست. دستفروشان نیز با گستردن بساط خود در پیاده‌روهای اطراف بازار، سهمی قابل توجه در تأمین نیازهای عیدانه مردم دارند. از لباس‌های رنگارنگ و لوازم خانه گرفته تا شیرینی و آجیل، همه چیز برای استقبال از سال نو فراهم است. این رونق اقتصادی نه تنها نشان‌دهنده آمادگی مردم برای جشن نوروز است، بلکه نقش مهم بازارهای محلی در رفع نیازهای جامعه را نیز برجسته می‌کند. اهواز در آستانه نوروز، با شور و نشاطی خاص، خود را برای سالی پرامید و پررونق آماده می‌کند.

سید خلیل موسوی/مهر

*آمادگی میراث جهانی شوش برای میزبانی گردشگران نوروزی*

علی بویری مدیر پایگاه میراث جهانی شوش با اشاره به هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی استان برای ساماندهی و حفاظت و معرفی آثار شاخص محوطه میراث جهانی گفت: از جمله اماکن ساماندهی شده قلعه باستان‌شناسی، کاخ آپادانا، کاخ هخامنشی شاوور، هدیش و شهرپانزدهم و باغ موزه که در محور گردشگری این پایگاه قرار دارند، اقدامات لازم صورت پذیرفته است.

علی بویری ادامه داد: در همین راستا، مسیرهای گردشگری ساماندهی و ایمن سازی شده، تابلوهای معرفی آثار به روز رسانی شده و بروشورهای معرفی میراث جهانی به صورت فارسی و انگلیسی نیز تهیه و سیستم حفاظت الکترونیک و پایش تصویری موزه و محوطه پیرامون پایش شده است.

او اظهار کرد: زیباسازی و گلکاری باغ موزه، اصلاح و بهسازی نمازخانه، خدمات رفاهی، اصلاح تاسیسات و تمهیدات حفاظتی مسیرهای بازید، مبلمان محوطه شامل نصب آلاچیق و سایه بان و نیم‌کت متناسب با محوطه میراث جهانی اقدام شده است.

مدیر پایگاه میراث جهانی شوش تصریح کرد: جشن پیشواز نوروز، فرخوان جذب راهنمایان و همیاران گردشگری و دعوت از دوستداران میراث فرهنگی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی هنری در سطح محوطه میراث جهانی می‌باشد که با مشارکت جوامع محلی، هنرمندان و دوستداران میراث فرهنگی در نوروز ۱۴۰۴ می‌باشد.

بویری با اشاره به همزمانی ماه مبارک رمضان و نوروز عنوان کرد: طرح افطاری ساده و پذیرایی از روزه‌داران، اجرای برنامه محفل انس با قرآن در شب های قدر در فضای باغ موزه از دیگر برنامه های هلال نوروزی در شوش است.

او ضمن تاکید به اهمیت معرفی سنت ها و آیین های اقوام ایرانی اظهار کرد: برگزاری جشنواره اقوام و عشایر از دیگر رویدادهای نوروزی در شوش است. اجرای شاهنامه خوانی و نمایش خیابانی، نمایشگاه پرنده نگری، برپایی نمایشگاه صنایع دستی و سوغات محلی از دیگر برنامه های نوروزی در شوش هستند.

بویری ضمن تشکر از تشکل‌های مردم نهاد شوش عنوان کرد: در راستای خوزستان پاکیزه و هماهنگ با برنامه های ستاد اجرایی خدمات سفر و با هدف مشارکت جوامع محلی آیین پیشواز نوروز در پایگاه میراث جهانی شوش با همکاری انجمن دوستداران شهر و طبیعت شوش و تشکل های مردم نهاد برگزار شد. در این برنامه با هدف فرهنگی اقدام به پاکسازی نمادین محوطه های تاریخی شوش گردید.

مدیرکل میراث فرهنگی خوزستان:

ثبت جهانی مسجد جامع دزفول و مسجد جامع شوشتر در دستور کار قرار گرفت

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان گفت: ثبت جهانی مسجد جامع دزفول و مسجد جامع شوشتر در دستور کار قرار گرفت‌.

محمد جوروند دوشنبه ۲۷ اسفند، در نشست خبری که امروز برای شرح ستاد اجرایی خدمات سفر و مهمترین دستاوردها و برنامه‌های اداره کل میراث فرهنگی خوزستان در سال آینده برگزار شد، با اشاره به اینکه فرهنگ‌های مختلفی در استان خوزستان وجود دارد، گفت: استان خوزستان در طول تاریخ با وجود اینکه روابط فرهنگی و اجتماعی خوبی داشته است، بین تمام‌ اقوام آن تصادم فرهنگی نمی‌بینیم.

جوروند با بیان اینکه استان خوزستان در حوزه کشاورزی، فرهنگ و قومیت منحصر به فرد است، گفت: یکدست نبودن استان خوزستان از آن جهت ظرفیت بسیار خوبی است که با انواع فرهنگ‌ها رو به رو می‌شوید. فرهنگ، لهجه و زبان‌های مختلفی در استان خوزستان وجود دارد و جالب است که افزون بر این در بحث ظرفیت‌های کشاورزی نیز در استان خوزستان ظرفیت‌های منحصر بفردی می بینید.

مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان با بیان اینکه باید به سمت کاوش در محوطه‌های تاریخی استان خوزستان حرکت کنیم، افزود: حضور اقوام مختلف در طول تاریخ در استان خوزستان باعث شده است تمام‌ استان را عرصه و محوطه تاریخی بدانیم.

او با اشاره به حوزه گردشگری، گفت: در تمام کشورها این حوزه منبع بسیار مهمی برای درآمد زایی و مرکزی برای تبادلات فرهنگی است. ظرفیت های گردشگری ما بسیار گسترده و مهم است که به آن پرداخت. برای مثال گردشگری آبی با توجه به نزدیکی خوزستان به کشورهای عربی می‌تواند منبع بسیار مهمی برای خوزستان باشد.

جوروند گفت: به گردشگری مقاومت که می‌تواند در استان خوزستان شاخص باشد نیز پرداخته شد. هم اکنون نیز دوبیمارستان شهید مخبری ارتش و مسجد امام حسین (ع) که متعلق به سپاه است را به موزه دفاع مقدس تبدیل کردیم.

مدیر کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان با تاکید بر توسعه و راه اندازی زیرساخت‌های گردشگری سلامت، گفت: همایش گردشگری سلامت را در خرمشهر و آبادان در اردبیهشت سال آینده برگزار خواهد شد.

وی اظهار کرد: در نمایشگاه گردشگری تهران شرکت توسعه گردشگری سه پروژه عراق و بهبهان، پروژه مسجد سلیمان و پروژه بلوط باغملک که نقصهایی داشتند را با اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومان تکمیل کرد تا به بهره برداری برساند.

منبع: ایسنا

*برگزاری نشست علمی تخصصی نغمه‌های آسیابانی و آواهای نوروزی ـ رمضانی در شوشتر*

نشست علمی تخصصی با محوریت میراث ناملموس شوشتر با حضور جمعی از فرهیختگان، شعرا و پژوهشگران حوزه میراث فرهنگی شوشتر برگزار شد.

نشست علمی تخصصی با عنوان نغمه‌های آسیابانی و آواهای نوروزی ـ رمضانی با حضور اندیشمندان، شاعران، و پژوهشگران برجسته فرهنگ و هنر شوشتر از جمله استاد محب شوشتری، استاد عیسی سجادی، استاد عبدالحسین فرهی‌زاده و مهندس علی‌محمد چهارمحالی و جمعی از علاقه‌مندان و دوست‌داران میراث فرهنگی برگزار شد.

مهندس مهدوی کیا مدیر پایگاه‌جهانی سازه های آبی تاریخی شوشتر :

در این نشست، محورهایی همچون نقش نغمه‌ها و آواهای سنتی در زندگی مردم شوشتر، پیوند این عناصر با آیین‌های نوروزی و رمضانی، و تأثیر آن‌ها بر پایداری فرهنگی جوامع محلی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

مهندس مهدوی‌کیا مدیر پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر با اشاره به اهمیت برگزاری چنین نشست‌هایی اظهار داشت: این رویداد در راستای پاسداشت و مستندسازی میراث ناملموس شوشتر برگزار شد و تداوم آن می‌تواند نقش مؤثری در انتقال دانش بومی به نسل‌های آینده ایفا کند.

وی افزود: توجه به نغمه‌ها و آواهای سنتی و آسیابانی در بستر تاریخی شوشتر، نه‌تنها موجب تقویت هویت فرهنگی منطقه می‌شود، بلکه می‌تواند بستری برای توسعه گردشگری فرهنگی نیز فراهم آورد.

🔻مهندس مهدوی کیا در پایان افزود:
پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی تاریخی شوشتر بر استمرار این‌گونه برنامه‌ها تأکید داشته و از مشارکت فرهیختگان در غنابخشی به این نشست صمیمانه قدردانی می‌نماید.
گفتنی است: در پایان این رویداد به پاس سال‌ها تلاش و ممارست این فرهیختگان در جهت اعتلای نام و فرهنگ کهن دیار شوشتر از ایشان تجلیل به عمل آمد.

۲ اثر از دزفول و مسجدسلیمان در فهرست آثار ملی طبیعی ثبت شد

معاون میراث‌فرهنگی استان خوزستان گفت: مجموعه چهار درخت کهنسال کنار از دزفول و چشمه‌های نفت سی برنج مسجد سلیمان با تصویب شورای طبیعی ثبت اداره کل ثبت و تعیین عرصه و حرایم وزارت میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی طبیعی کشورمان ثبت شد.

به‌گزارش ایرنا به نقل از روابط‌عمومی دبیرخانه ستاد اجرایی خدمات سفر خوزستان، سید محسن حسینی روز دوشنبه افزود: "مجموعه چهار درخت کهنسال کُنار" در شهرستان دزفول باتوجه به قدمت و اهمیت آن‌ها یکی از آثاری است که طی یک پرونده در فهرست آثار طبیعی ملی ثبت شد؛ درخت کُنار در بین مردم خوزستان از اهمیت ویژه‌ای برخودار است و مردم به حفظ درخت کنار اهمیت می‌دهند و هرگز درخت کنار را قطع نمی‌کنند.

وی افزود: این درختان در موقعیت محوطه بقعه متبرک محمدبن جعفر با فاصله حدود پنج کیلومتری جنوب دزفول با قدمت حدود ۳۵۰ سال به ثبت رسیدند و حفظ این درختان از نظر حفظ محیط زیست و رونق و توسعه گردشگری طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است.

معاون میراث فرهنگی خوزستان همچنین اظهارکرد: باتوجه به اینکه خوزستان به یک استان نفت‌خیز معروف است باید این را بدانیم که نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان حفاری شده؛ چشمه های نفت سی برنج(سه رشته چشمه) چاه مسجدسلیمان نیز به همین منظور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

وی با اشاره به اهمیت ثبت سه رشته چشمه چاه نفت یادشده در فهرست آثار طبیعی افزود: این چشمه‌های نفتی به‌صورت کاملا طبیعی هستند و مانند چشمه آب، نفت از آن‌ها جاری است و همین چشمه‌ها در مسیر گردشگری قرار دارند که در توسعه صنعت گردشگری طبیعی رونق بسزایی دارند.
حسینی بیان کرد: هنگامی که یک اثر در فهرست آثار ملی به ثبت می‌رسد در موضوع حفاظت و حراست از آن بهتر می‌توان عمل کرد زیرا به استناد قوانین دیگر هیچ کسی حق تعدی و تعرض به آن ندارد.

جشن گرگیعان در شبیشه اهواز

جشن گرگیعان، شامگاه میلاد امام حسن مجتبی(ع) در روستای شبیشه برگزار شد. در شب ولادت امام دوم شیعیان بچه‌های مناطق عربی خوزستان بعد از افطار به کوچه و پس‌کوچه‌های اهواز، ویس، آبادان، خرمشهر، شادگان و سوسنگرد و دیگر شهرهای خوزستان و روستاها می‌روند تا آیین سنتی را که اجدادشان در کودکی به‌جا می‌آوردند برپا کنند. در این سنت دختران و پسران با بر گردن انداختن کیسه‌هایی از پیش تهیه شده برای جمع‌آوری عیدی و شیرینی به درب خانه‌ها می‌روند. اجرای مراسم گرگیعان با شعارهای مختلفی همچون نام آن بین مردم عرب همراه است

مراسم آئینی «گرگیعان» در شهریورماه ۱۳۹۵ توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است. این اقدام نه تنها به حفظ و ترویج این سنت ارزشمند کمک کرده، بلکه بر اهمیت فرهنگی و تاریخی آن نیز تأکید می‌کند.

عکس:مونا صیفی زاده*ایکنا

گزارش ثبت شش اثر میراث‌فرهنگی ناملموس خوزستان در فهرست آثار ملی

در جلسه­‌ای که هفته گذشته در اداره­­‌کل ثبت و حریم آثار، حفظ و احیاء میراث طبیعی و معنوی برگزار شد، شش پرونده­ میراث‌فرهنگی ناملموس خوزستان در فهرست آثار ملی ثبت شد.

به‌گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان، این آثار با عناوین "مهارت پخت آش محلی دَس­پِرز، پَلیلِه، آرددولِه (در مناطق لرنشین)"، "مهارت پخت تَه‌­شیری در شهرستان (هفتکل، رامهرمز و باغملک)"، "قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی(بُمبِرَه­تِرو، مِرداِزما، مِردآزما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و...) (به شکل منطقه‌­ای)"، "مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر"، "مراسم آئینی مشعل‌­گردانی مسجد امام‌­حسین جنوبی(محله‌­ی دلاکان قدیم دزفول)"، "دانش سنتی تولید حلوا اَردِه(حلوا کِشی، حلوا پَشمَک، حلوا سیلونی) خوزستان و بوشهر از اداره‌­کل میراث‌فرهنگی خوزستان پیشنهاد و پس از بررسی و تأیید در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.

قصه و روایت مَردآزما در فرهنگ ایرانی: (بُمبِرَه‌­تِرو، مِرداِزما، مِردآزِما، طَنطَل، مِرتِزما، مدوزِما و ...) (به شکل منطقه­‌ای)
مَردآزما موجودی افسانه‌ای است که از آن به عنوان قصه­‌ای با روایت های مشابه و گوناگون در بخش‌های مختلف ایران یاد شده است. این موجود در خوزستان با نام­‌های «بُمبِرَه­‌تِرو»، «طَنطَل­‌دراز» یا «طَنطَل­‌طویل» «مِردآزِما»، «مِرداِزما» و نام­‌های دیگری چون: «مَرتِزما، مِردِزمال، جوان‌آزما و غیره» در مناطق مختلف ایران شناخته شده و روایت­‌های مختلف و اغلب مشابه­ی از آن وجود دارد. در باور مردم قدیم این موجود خودش را به اشکال مختلف نشان داده. در شکل انسانی جثه‌اش بزرگ و بزرگ­تر و باعث وحشت می‌شد و از عنوان کردن سوزن پالون­‌دوز و سنگ نمک فرار می‌­کرد. رد پای این افسانه با روایت کهنسالان کمابیش زنده است. اگرچه متفاوت، در زندگی مردم امروز وجود دارد و در شعر، تأتر و موسیقی نیز به آن پرداخته شده است.

مهارت پخت تَه­‌شیری در شهرستان (هفتکل، رامهرمز و باغملک)
تَه­‌شیری، نوعی«کَتِه شیری» از غذاهای سنتی مناطق لرنشین هفتکل، رامهرمز و باغملک است. این غذای سنتی از ترکیب شیر و برنج محلی تهیه می­‌شود. یکی از غذاهای پرطرفدار مردم این مناطق است که معمولاً در کنار آن کباب میل می‌کنند.

مهارت پخت حلوا زَردَک شوشتر
حلوا زَردَک از ریشه­‌ی گیاه زردک و شبیه مربایی بسیار غلیظ تهیه می­‌شود. ترکیبی از ریشه­‌ی زردک، شکر یا شیره­‌ی خرما، هل، زعفران، گلاب، خلال بادام و آب است. در نسخ خطی قدیمی بر جای مانده در شوشتر مربوط به (حدود ۹۵ سال پیش) نیز از آن نام برده شده. مرحوم جواد قناد از تولیدکنندگان قدیمی و پس از ایشان فرزندشان و اشخاص دیگری در شوشتر نیز اقدام به تولید و عرضه­­‌ی آن نمودند. امروزه به غیر از تولید خانگی این حلوا به شکل نیمه صنعتی و سنتی عرضه شده و به عنوان سوغات مورد توجه گردشگران است.

دانش سنتی تولید حلوا اَردِه خوزستان و بوشهر
حلوا اَردِه که در خوزستان با نام‌­های «حلوا پَشمَک»، «حلوا سیلونی» و «حلوا کِشی» شناخته شده است، محصولی است از ترکیب ارده(عصاره­‌ی کنجد) و شیره­‌ی خرما که به روش سنتی در شهرهای بهبهان، شوشتر و دزفول تولید می­‌شود. خوزستان به دلیل کشت کنجد و وجود نخلستان­‌های زیاد از دیرباز محل مناسبی برای تولید ارده و شیره­‌ی خرما بوده. شیره را طی فرآیندی حرارت داده و با ارده مخلوط می­‌کنند. این محصول مخصوص فصل پاییز و زمستان است. طبع آن گرم و تر است و برای کسانی که مزاج سرد دارند مناسب تقویت نیروی جسمی است. بوشهر نیز از تولیدکنندگان سنتی این این محصول می‌­باشد.

مهارت پخت آش محلی دَس­پِرز، پَلیلِه، آرددوُلِه (در مناطق لرنشین خوزستان)
این آش محلی از ترکیب ماش یا عدس، گیاه خودرو بُن­سُرخ با نام محلی(«بُنسُر»، «بِسُر»، «بِسُهر»، «بُسُرَک»)، آرد، پیاز، ادویه(نمک، فلفل، زردچوبه)، چاشنی ترشی به همراه مقداری آب تهیه می­‌شود. طی فرایندی با پاشیدن آب به آرد و زیر و رو کردن آن با انگشتان دو دست، آرد به خود رطوبت گرفته و به تکه­‌های بسیار کوچک به شکل ِپرز تبدیل می­‌شود. این آش مخصوص فصول سرد سال است که در شهرهای هفتکل، رامهرمز و باغملک«دَس­پِرز»، در اندیمشک و دزفول«پَلیلِه»، در لالی، مسجدسلیمان، ایذه و دهدز«آرددوُلِه» نام دارد. این آش برای درمان سرماخوردگی و سنگ­‌کلیه مفید است.

مراسم آئینی مشعل­‌گردانی مسجد امام حسین جنوبی(محله دَلاکان قدیم) دزفول
آیین مشعل­‌گردانی دزفول از آیین‌­های نمایشی مذهبی در ماه محرم است که با پیشینه‌­ای بیش از یکصد سال در دزفول برگزار می‌­شود. این مشعل که به نام مشعل«هفت سَر» معروف است در شب نهم ماه محرم(شب تاسوعا) از مسجد امام حسین جنوبی خارج و از محله­‌ی صَحرا بِدَرغربی همراه با هیئت سینه­‌زنی به صورت محله‌­گردانی به مقصد حیدر­خانه(خیمه‌­گاه) حرکت می‌­کند. این مشعل توسط مرحوم «آمحمد­علی نادریان» در سال ۱۲۱۷ شمسی ساخته شد. به دلیل اختلافات و تنش­‌های مردم در آن زمان با پادرمیانی بزرگان از جمله«مرحوم حاج جمشید لوافی» با هدف اتحاد و دوستی و به رسم احترام این مشعل را در شب تاسوعا در مسیر این دو محله تا مسجد محله­‌ی کُرناسیون می­‌گردانند.