خوزتوریسم

سرپرست جدید معاونت گردشگری خوزستان منصوب و معارفه شد.

طی حکمی از سوی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان، سرپرست جدید معاونت گردشگری خوزستان منصوب و معارفه شد.

به گزارش خبرنگار خوزتوریسم ، پیش از ظهر امروز و طی حکمی از سوی محمد جوروند، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان، تبار قریب ممبینی به عنوان سرپرست جدید معاونت گردشگری خوزستان منصوب و از زحمات پیمان نبهانی قدردانی شد.

تبارقریب دارای مدرک کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی گردشگری است و سابقه فعالیت به عنوان معاون برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مدیرکل میراث فرهنگی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اهواز، سرپرست اداره برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و زیرساخت‌های میراث‌فرهنگی خوزستان، مشاور مدیرکل و کارشناس معاونت میراث فرهنگی و نیز گردشگری استان را در پرونده کاری خود دارد.

درخور یادآوری است، پیمان نبهانی از اول بهمن‌ماه ۱۴۰۳ به مدت حدود شش ماه به عنوان سرپرست معاونت گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی خوزستان فعالیت می‌کرد.

مجموعه رسانه ای گردشگری و فرهنگی خوزستان این انتصاب شایسته را به سرکار خانم قریب تبریک و تهنیت عرض نموده و مراتب قدردانی و سپاس را از خدمات خالصانه و زحمات بی شائبه جناب نبهانی سرپرست پیشین معاونت گردشگری استان خوزستان اعلام نموده و برای ایشان در تمام عرصه‌های زندگی آرزوی موفقیت و بهروزی می‌نماید

پیشینه نفت و مشتقات (قیر) در ایران باستان

آشنایی ساکنان ایران با نفت طبیعی و مشتقات آن به دوران پارینه‌سنگی در غارکلدر باز می‌گردد (Tumung et al,2015:179-196) ساکنان جنوب‌ غرب ایران در دوران نوسنگی جزو اولین مردمانی بودند که با خصوصیات قیر طبیعی آشنا شده و به شیوه‌های گوناگون از آن استفاده کردند. آنها از خاصیت چسبندگی قیر طبیعی برای دسته‌گذاری ابزارهای متنوع نظیر داس‌های ترکیبی، کج بیل‌ها و درفش‌های استخوانی بهره می­بردند. بر روی تیغه‌های سنگی و دسته‌های چوبی و استخوانی این‌گونه ابزارها آثار قیر طبیعی مشاهده می‌شود که نشان می‌دهد از این ماده طبیعی برای دسته‌گذاری ابزارها استفاده شده است (Connan,1996:153).

تصویر1: ابزار سنگی‌های آغشته به قیر

در مرحله روستانشینی در دوران نوسنگی، ساکنان جنوب‌‌غرب ایران از قیر طبیعی در سایر کارها و نیازهای روزانه خود استفاده می‌کردند. چنان‌که «در این دوره از قیر طبیعی جهت اندود کردن سبدهای بافته شده از نی استفاده شده است. در کاوش‌های تپه علی‌کش، تپه سبز، چغاسفید و فروخ‌آباد (فرخ‌آباد) در منطقه دهلران، قطعات قیر طبیعی فراوانی به دست آمده که بر روی خود نشانه‌هایی از حصیر و نی دارند. این شواهد نشان می‌دهد که ساکنان جنوب ‌غربی ایران به دو گونه از قیر طبیعی برای ساخت ظروف مصرفی استفاده می‌کردند. در روش اول سبدهای بافته شده از حصیر را به منظور غیر قابل نفوذ نمودن برای نگهداری مایعات با قیر طبیعی اندود می‌کردند و در روش دوم از این سبدها به عنوان قالب در ساخت ظروف قیری استفاده می‌شد. از دیگر موارد استفاده از قیر طبیعی در این دوره می‌توان به ساخت ژتون شمارشی اشاره نمود. خاصیت نفوذ ناپذیری قیر سبب شده بود تا از آن به عنوان یک عایق مناسب جهت اندود کردن پی دیوار خانه‌ها، جداره‌های در و پنجره و به طور کلی آن قسمت از ساختمان که بیشتر در معرض رطوبت قرار داشت استفاده گردد» (زاهدی،1383 :65).

با آغاز شهرنشینی در دشت شوشان و مشخصاً در اکروپل شوش، اسفاده از قیر طبیعی وارد مرحله تازه­ای شد و با ترکیب قیر طبیعی با مواد دیگر ماده جدیدی بدست آوردند که با آن می‌توانستند اشیاء و ظروف مختلفی را تولید کنند. «از اواسط هزارة چهارم ق.م. در شوش، تولید اشیاء ساخته شده از قیر طبیعی دچار دگرگونی تازه‌ای گردید. به این شکل که ساکنان شوش با ترکیب نمودن شن و ماسه بادی، پودر سنگ آهک، مواد معدنی و گیاهی دیگر با قیر طبیعی و حرارت دادن آنها در دمای ۲۲۰ تا ۲۴۰ درجه سانتیگراد در زمان ۸ - ۶ ساعت ماده جدیدی به نام خمیر قیر تولید کردند و از آن در ساخت انواع ظروف تزئینی و مصرفی، سر دوک‌ها، سنگ‌های وزنه، مهره‌ها و آویزها، مهرهای مسطح و استوانه‌ای استفاده کردند» (Connan,1996:127).

تصویر2: مجسمه پا حیوان، ظروف با نقوش حیوان، مهر قیری

در کنار استفاده از قیر طبیعی در ساخت اشیاء و ظروف مصرفی یا آئینی، از این ماده طبیعی با ارزش در معماری نیز استفاده شده است. «یکی دیگر از کاربردهای قیر طبیعی که همچنان در تمامی دوره‌ها دیده می‌شود، استفاده از آن در سازه‌های معماری است. در بناهای شهرهای شوش، هفت تپه و چغازنبیل از ملاط قیر طبیعی در بین آجرها استفاده کرده­اند. از این نوع مصالح یعنی قیر طبیعی و آجر عموماً در ساخت آرامگاه‌های مهم و بزرگ، آبگیرها، حوض‌ها، مجاری و کانال‌های آب و آجر فرش‌های حیاط‌های روباز استفاده می‌شده است. معماران ایلامی در نصب آجرهای لعابدار بنای یادمانی تل ملیان فارس نیز از چسبندگی قیر طبیعی استفاده کرده و آجرهای لعابدار را با کمک میخ‌های سفالی آغشته به قیر طبیعی به دیوار متصل می‌کردند» (Carter,1996:11).

تصویر3: چغازنبیل و تنبوشه‌های سفالی با ملات قیر

در شهری که اونتاش ناپیریشا، پادشاه ایلام در نیمة دوم هزارة دوم قبل از میلاد در کنار زیگورات چغازنبیل به نام «دور- اونتاش» بنا کرد، استخر و آبگیر بزرگی ساختند که هنوز هم بی‌عیب و نقص است و شکاف‌های دیوار آجری آن را با دقت با قیر اندود کرده­اند. ایلامی‌ها از قیر برای سنگ فرش کوچه‌ها و خیابان‌ها هم استفاده می‌کرده‌اند؛ چنانکه «دروازه شماره سه زیگورات جغازنبیل، نزدیک گوشه جنوبی، به وسیله سنگ‌های تراشیده شده، مفروش و درز سنگ‌ها با قیر پر شده است. اثر چرخ‌های گاری بر روی این بخش به نحوی است که در آن نمی‌توان شک کرد...» (هینتس،1371: 200).

علاوه بر امور عمرانی و ساختمانی، در زمینه ساخت اشیاء ریز و ظریف همچون جواهرات نیز از قیر استفاده می‌شد. در کاوش‌های باستان­شناسی شوش که متعلق به هزارة چهارم تا دوم پیش از میلاد است، اشیاء ریزی که جنس آنها از قیر معدنی است، همراه جسد کودکان بدست آمده است. احتمالاً این آثار به عنوان اسباب‌بازی همراه جسد کودکان دفن می­گردید (نگهبان، 1376: 417). مهرسازی هم از جمله موارد دیگری بود که قیر در آن کاربرد داشته است. «از طبقه بالای شوش، یعنی اواخر هزارة سوم قبل میلاد اشیاء و مهرهایی به دست آمده است. بر روی یکی از مهرهای قیری این دوره، نقش کنده شده دو کاهن برهنه و یک گوسفند قربانی که در میانشان نقش دو مار قرار دارد، نشان داده شده است» (هینتس، 1371: 70). مدال­هایی با جنس قیر طبیعی که دارای نقش می­باشند نیز از محوطه باستانی هفت تپه بدست آمده است.

تصویر4: پلاک‌های تزئینی

یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد تمدن ایلام، ساخت ظروف تزیینی با قیر طبیعی است که تعداد زیادی از آنها در کاوش‌‌های غرب بدست آمده است. چنان‌که در تپه چغامیش از یک لایه ایلامی متعلق به هزارة دوم پیش از میلاد جامی استوانه‌ای به بلندای۱۴سانتی‌متر از جنس قیر طبیعی به دست آمده که دستة آن به شکل یک بزکوهی است (مجیدزاده،1370: 68).

تصویر5: جام چغامیش

در بیشتر ظروفی که با قیر طبیعی ساخته شده‌اند، از شکل قوچ و بزکوهی در دسته و پایه‌های آن استفاده شده است و به احتمال زیاد از این گونه ظروف در مراسم مذهبی استفاده می‌کردند؛ زیرا تمامی آنها از درون قبور و تابوت‌ها به دست آمده است. علاوه بر این، هانی پادشاه ایلام جدید در کتیبه­های ایذه از قربانی بز کوهی به میزان زیادی برای خدای تیروتیر سخن گفته است. کاربرد قیر به عنوان یک عنصر ساختاری نشان از وفور منابع قیر و کاربرد این ماده در میان ایلامی‌ها به خصوص صنعتگران و هنرمندان داشته است که با ظرافت خاصی بر روی قیر طبیعی حکاکی می­کردند که این خود حکایت از آشنایی، ممارست و تجربه آنها در استفاده از ماده‌ای دارد که قابلیت شکل‌پذیری آن نسبت به چوب و سنگ و فلز بیشتر است. در تپه حصار دامغان هم آثار تزیینی و اشیای زینتی زیادی به دست آمده که عمدتاً شامل گردنبند ساخته شده از سنگ‌های آهکی رنگارنگ، شبق یا قیرطبیعی هستند (نگهبان،1376:‌ 434-435).

تصویر6: ظروف با سر حیوانات

در تپه سیلک کاشان نیز زیورآلاتی بدست آمده که نگین آنها را با قیر پوشانده‌ یا آنها را با تکه‌های قیر روی هم سوار کرده‌اند (تاریخ یکصد ساله نفت،42:1342). به گزارش باستان‌شناسان دانشگاه شیکاگو و رایسل آریزونا در کشفیات تپه علی‌کش، در یکصد و بیست کیلومتری اندیمشک، حصیرهای کف اتاق‌های بناهایی که قیر اندود بوده از حدود شش تا هفت هزار سال قبل از میلاد به جای مانده است (خدادادیان، 1389: 89). در دورة ایلام جدید یعنی اوائل هزارة اول قبل از میلاد، استفاده از قیر طبیعی در ساخت اشیاء و ظروف کم کم رو به کاهش نهاد. پس از حمله آشوربانی‌پال به کشور ایلام و شوش و در پایان دوره حکومت ایلامیان، ساخت و تولید اشیاء و ظروف قیری به کلی منسوخ گردید. یکی از دلایل این مسأله می‌تواند ظهور ماده جدیدی به نام خمیر شیشه یا بدل چینی باشد که ابتدای حضور این ماده در تاریخ ایلام، به لوله‌های بدل چینی پنجره‌های معبد چغازنبیل در دوره ایلام میانی باز می‌گردد.

پس از ایلامیان و در دوره هخامنشی از قیر طبیعی فقط در معماری استفاده ‌شده است. بنا به گزارش کابلی، پی دیوارهای آپادانای شوش را از آجر با ملاط قیر حداقل به ارتفاع ۱۴رگ ساختند. علت اینکه پی دیواره از آجر و ملاط قیر ساخته شده بدین دلیل است که رطوبت در این قسمت زیاد است (کابلی، 1377: 244).

فرخ مهری‌نژاد خطبه‌سر مشاور وزیر نفت، دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی و دانشجوی دکتری اقتصاد نفت و گاز

مسلم رضائی دانش‌آموخته دکتری باستان‌شناسی

کتابنامه

1. تاریخ یکصدساله نفت (طرح پژوهشی) (1386). روابط عمومی مناطق نفت خیز جنوب، اهواز: شرکت ملی نفت ایران.
2. خدادایان، فرشید (1389). کاربرد‌های نفت و گاز در ایران باستان. تهران: نشر شرکت ملی نفت ایران.
3. زاهدی، محمدرضا (1383). «معادن و منابع قیر طبیعی و تجارت آن در خاور نزدیک باستان بر اساس متون و شواهد باستانشناسی»، مجله باستان‌پژوهی، سال ششم، شماره12، ص43-48.
4. کابلی، میرعماد (1377). «گزارش دومین فصل کاوش جبهه غربی تختگاه آپادانای شوش و طرح مرمت و بازسازی دیوار تختگاه»، بهار 1374، گزارش‌های باستانشناسی(1)، ص‌ص187-199.
5. مجیدزاده، یوسف‌ (1370). تاریخ و تمدن ایلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
6. نگهبان، عزت‌الله (1376). شوش یا کهن­ترین مرکز شهرنشینی جهان. تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
7. هینتس، والتر (1371). دنیای گمشده ایلام، ترجمه فیروزنیا. تهران: نشر علمی فرهنگی.

1. Connan, J. & Deschesne, O. (1996). Le bitume à Suse-Collections du Musée du Louvre. Paris: Editions de la réunion des musées nationaux, Monographies.

بیکاری دست‌کم ۵ هزار راهنمای گردشگری در جنگ ۱۲ روزه / حاجی سعید: جنگ ۱۲ روزه ثابت کرد که جاسوس قلمداد کردن گردشگر، آدرس غلط دادن است

لغو گسترده تور‌های ورودی، خروج اتباع خارجی از کشور، تغییر توصیه‌های سفر از سوی دولت‌های دیگر و افزایش ریسک ذهنی سفر به ایران، باعث شده تا فعالیت این بخش کاملا متوقف شود. راهنمایانی که با تکیه بر تخصص، زبان‌آموزی و سال‌ها تجربه به شغل خود دل بسته بودند، حالا با واقعیتی مواجه‌اند که نه تنها معیشت‌شان را تهدید می‌کند، بلکه آینده شغلی‌شان را هم در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

به گزارش اقتصادران، گردوغبار تنش‌های سیاسی و نظامی بر فضای کشور سایه انداخته و در این میان یکی از نخستین قربانیان خاموش، صنعت گردشگری است؛ صنعتی که به واسطه ارتباط مستقیم با امنیت، تصویر بین‌المللی و دیپلماسی عمومی یک کشور، به شدت از کوچکترین بی‌ثباتی‌ها تأثیر می‌پذیرد. در این میان، راهنمایان گردشگری در خط مقدم این صنعت قرار دارند؛ افرادی که نقش حیاتی در تجربه گردشگر ایفا می‌کنند و معیشت‌شان به تردد و حضور مستمر گردشگران خارجی وابسته است.پیش از آغاز بحران نظامی اخیر نیز وضعیت ورود گردشگر به کشور چندان مطلوب نبود. سال‌ها تحریم و کرونا، نگاه امنیتی به گردشگر خارجی و فقدان سیاست‌های موثر در تبلیغ چهره ایران در سطح جهانی، آسیب‌هایی جدی به زیرساخت‌های گردشگری وارد کرده بود. اما بحران اخیر، مانند ضربه نهایی، امید‌های کمرنگ مانده را هم از بین برده است.

لغو گسترده تور‌های ورودی، خروج اتباع خارجی از کشور، تغییر توصیه‌های سفر از سوی دولت‌های دیگر و افزایش ریسک ذهنی سفر به ایران، باعث شده تا فعالیت این بخش کاملا متوقف شود. راهنمایانی که با تکیه بر تخصص، زبان‌آموزی و سال‌ها تجربه به شغل خود دل بسته بودند، حالا با واقعیتی مواجه‌اند که نه تنها معیشت‌شان را تهدید می‌کند، بلکه آینده شغلی‌شان را هم در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.

گزارش کامل در ادامه نوشته:

روایت رنگ نیل دزفول؛ میراثی که در سایه زمان کم‌رنگ شد

صنعت نیل‌سازی، روزگاری در دزفول رونقی بی‌مانند داشت؛ اما امروز، تنها حوضچه‌های خالی و خاطراتی پراکنده از آن به‌جا مانده است. میراثی رنگین که نیازمند نگاهی دوباره است.

به گزارش خبرگزاری فارس از دزفول، عصر یکی از روزهای داغ تابستان، بر بلندای پل قدیم ایستاده‌ام تا رودخانه‌ نیلگون دز را تماشا کنم. دز می‌خروشید، اما رنگ باخته به نظر می‌رسید؛ نه آن درخششی را داشت که همیشه از آن انتظار می‌رود. غباری از آلودگی هوا، نور را در خود بلعیده بود.تا آن لحظه، دز را به‌عنوان منبع حیات آسیاب‌های آبی، قمش‌ها و قنوات می‌شناختم، اما آن روز، با گروهی از علاقه‌مندان تاریخ و فرهنگ شهر، رهسپار تجربه‌ای تازه شدم؛ برای کشف میراثی که کمتر از آن شنیده بودم: صنعت نیل‌سازی.از کوچه‌های آجری گذشتیم و به حاشیه‌ی رود رسیدیم. دیوارهای سنگی جاده ساحلی هنوز ردپایی از آن روزهای باشکوه در دل داشتند. بقایای حوضچه‌های آجری نیل‌سازی در چشم‌انداز نمایان شد؛ خفته در سکوت، اما همچنان زنده. گویی تکه‌تکه، قصه‌ای فراموش‌شده را نجوا می‌کردند؛ قصه‌ای به رنگ لاجورد.از دوران ساسانی تا قرن سیزدهم هجری، دزفول یکی از مراکز اصلی تولید نیل در ایران بود. رنگی آبی، اصیل، و درخشان که کیفیت بالایش آن را به کشورهای دور همچون هند، آلمان، چین و انگلیس صادر می‌کرد. نیل دزفول، نه‌فقط رنگ، که نام و نشان بود.

از برگ نیل تا پودر لاجوردی

راوی این سفر تاریخی، آقای کوشا، فعال فرهنگی و دلسوز میراث محلی بود. کنار یکی از حوضچه‌های متروک ایستاد و گفت:«در دوران اوج این صنعت، بیش از ۱۵۰ کارگاه نیل‌سازی در دزفول فعال بودند. موقعیت بیشتر آن‌ها در همین ساحل رودخانه بود؛ چون برای آماده‌سازی نیل، دسترسی به آب فراوان و جاری حیاتی بود.»او توضیح داد که برگ‌های گیاه نیل، که در مزارع اطراف کشت می‌شد، ابتدا در حوضچه‌ها خیسانده می‌شدند. بعد از طی فرایندی طبیعی، به خمیری تیره‌رنگ تبدیل می‌شد که پس از خشک‌شدن، کوبیده می‌شد و پودر لاجوردی آن به‌دست می‌آمد. این پودر ارزشمند برای رنگرزی نخ‌های پشمی، قالی‌بافی و جاجیم‌سازی استفاده می‌شد؛ رنگی ماندگار، طبیعی و بی‌رقیب.کوشا در حالی که کیسه‌ای پارچه‌ای از خاک برمی‌داشت، گفت:«امروز اما رنگ‌های شیمیایی، هم ارزان‌ترند و هم در دسترس‌تر. این حوضچه‌ها خالی مانده‌اند، همان‌طور که نام صنایع سنتی‌مان یکی‌یکی از حافظه‌ی شهر پاک می‌شود.»نیل دزفول؛ نامی که غایب استاو قوطی فلزی مکعبی‌شکلی را نشانم داد که رویش با خط فارسی نوشته شده بود: نیل فوری اعلا – ساخت آلمان.«مربوط به سال ۱۸۶۵ است؛ یعنی ۱۶۰ سال پیش. ولی افسوس، نه نامی از دزفول رویش هست، نه نشانی از نیل ایرانی.»با خود فکر کردم: چه می‌شد اگر روی آن نوشته شده بود: ساخت ایران – تهیه‌شده از مزارع نیل دزفول؟ آیا امروز جایگاه جهانی‌مان در صنعت رنگرزی، همان بود که امروز هست؟

کارگاه‌هایی به رنگ خاطره

کوشا با اشتیاقی کودکانه کنار یکی از حوضچه‌ها نشست و ادامه داد:«مادام ژان دیولافوا، باستان‌شناس فرانسوی، در سفر خود به ایران در قرن نوزدهم، درباره‌ی دزفول می‌نویسد:زراعت نیل و کارخانه‌های متعدد رنگرزی، شهر را رونق داده‌اند. با وجودی که به طرز قدیم کار می‌کنند، باز نخ‌های رنگین زیادی برای بافندگان چادرهای آبی و سفید فراهم می‌آورند.»سایه‌ها در افق پهن می‌شدند. باد، گرد خاطرات را بر بقایای کارگاه‌های خاموش پخش می‌کرد. کوشا دست‌های نیلی خیالی‌اش را در رود شست و مشتی آب برداشت. آب را رو به آسمان پاشید، گویی امیدش هنوز در جریان بود.صنعتی که رنگش در تاریخ ماندنیل‌سازی، یکی از کهن‌ترین صنایع دزفول، حالا تنها در خاطرات شفاهی و بقایای متروکه باقی‌مانده است. در گذشته، ترکیب پودر نیل با حنا یا وسمه، رنگ‌های تیره‌تری برای لباس‌های محلی فراهم می‌کرد.اکنون، در نزدیکی پل باستانی، آثار خاموش حوضچه‌هایی هنوز پیداست که با گذر زمان و بی‌توجهی، رفته‌رفته فرسوده شده‌اند. شاید اگر نگاه‌ها دوباره به این رنگ فراموش‌شده برگردد، بشود طرحی تازه از دل گذشته برای آینده کشید؛ با رنگ نیل، با رنگ دز.

منبع: فارس

هنرشبیه خوانی در شوشتر

گردشگری مذهبی یکی از کهن‌ترین و پرمخاطب‌ترین شکل‌های گردشگری در جهان است که در آن افراد برای نیایش، انجام مناسک دینی یا کسب تجربه‌ای معنوی به مکان‌های مقدس سفر می‌کنند. این نوع از گردشگری در ایران، به‌ خاطر پیشینه غنی مذهبی، تنوع آیینی و تعدد اماکن مقدس، جایگاه ویژه‌ای دارد.؛

چند سالی است که وقتی درباره رونق گردشگری حرف می‌زنند، بر لزوم توجه به ظرفیت‌های گردشگری مذهبی و آیینی تأکید می‌شود.

گردشگری مذهبی یکی از کهن‌ترین و پرمخاطب‌ترین شکل‌های گردشگری در جهان است که در آن افراد برای نیایش، انجام مناسک دینی یا کسب تجربه‌ای معنوی به مکان‌های مقدس سفر می‌کنند. این نوع از گردشگری در ایران، به‌ خاطر پیشینه غنی مذهبی، تنوع آیینی و تعدد اماکن مقدس، جایگاه ویژه‌ای دارد.

هنر تعزیه را به‌عنوان آیین نمایشی مذهبی در ایران می‌شناسند که در سال ۱۳۹۸ شمسی به‌عنوان چهارمین اثر فرهنگی ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. قدمت این هنر به حدود ۳۰۰ سال پیش می‌رسد؛ گرچه آیین برگزاری نمایش‌های سوگ در ایران پیشینه‌ای قدیمی‌تر دارد.

نمایش تعزیه در حال حاضر نوعی آیین سوگواری برای شهادت ائمه اطهار و بزرگان دین اسلام است که بیشتر در روزهای ماه محرم و صفر میان شیعیان برگزار می‌شود. نخستین نمایش‌های تعزیه اجرای سوگنامه‌هایی از شاهنامه فردوسی بودند که در آن‌ها داستان‌هایی مانند سوگ سهراب و سیاوش و افراسیاب روایت می‌شدند. با گذشت زمان تنوع نمایشنامه‌ها بیشتر و آثار عرفانی با مضامین مذهبی آمیخته شد.

پرسوز و گدازترین اجراهای تعزیه که شهرت بالایی به دست آورده‌اند، روایت شهادت امام حسین، یاران و خانواده ایشان در صحرای کربلا است.

هنر نمایشی تعزیه به عنوان یک ژانر نمایشی کامل که از دل سیر و روند فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اعتقادی ایرانیان در طول قرن‌های گذشته برخاسته است از جمله هنرهای دینی، ملی و باستانی ایران است که در شهرهای مختلف این سرزمین پهناور برگزار می‌شود.

آئینن تعزیه از آیین های مذهبی ایران است که نقش اساسی در در حوزه گردشگری مذهبی ایفا میکند .

نام اصلی تعزیه، شبیه‌خوانی یا شبیه‌گردانی است؛ یعنی اینکه افراد اجراکننده شبیه و بازی‌کننده نقش شخصیت‌های اصلی هستند. این آیین هنوز در برخی نقاط کشور به خصوص خوزستان و شهرهای شوش و شوشتر با همان شکوه سابق برگزار می‌شود.

مراسم تعزیه براساس تفکیک مناطق مختلفی که در آن‌اجرا می‌شود، به ثبت رسیده است. تعزیه شهرهایی چون تهران، شوش،تفرش، کازرون، شوشتر، کاشمر، قزوین، بوشهر، شیراز، بیرجند و اراک به ثبت رسیده است، در شهرهای دیگر نیز تعزیه مراسم شاخصی دارد که در حال مستندنگاری و ثبت می‌شود.

*شهر شوشتر که از دیر باز به نام شهر دارالمومنین معرفی شده است در روزهای مختلف محرم آداب و رسوم ویژه ای برای عزاداری سید و سالار شهیدان دارد و از سراسر خوزستان و کشور برای شرکت در این مراسم ها به شوشتر سفر می کنند.

عزاداری امام حسین(ع) در شوشتر دارای فراز و نشیب های فراوانی بوده ولی در پنجاه سال اخیر عزاداری ها بدون تغییر باقی مانده و به ثبات رسیده اند.

یکی از آیین های سنتی شوشتر اجرای هنر شبیه خوانی است که هرساله در ماه های محرم و صفر و ماه مبارک رمضان اجرا می شود

سوگواره بزرگ هیئت شبیه خوانی شوشتر یکی از محبوب‌ترین آیین‌های مذهبی‌ ماه محرم شوشتر و کشور است که از سال ۸۰ تا کنون به اجرای شبیه خوانی می پردازد و همواره میزبان گردشگران داخلی وخارجی وعلاقه مندان به گردشگری مذهبی می باشد.

اجراهای بیست و چهارمین سوگواره بزرگ شبیه خوانی سلاسل به معین البکایی استاد حاج خلیل ضرغامپور توسط گروه تئاتر سلاسل و هیئت شبیه خوانی عاشوراییان سلاسل از ۲۵ تیر الی ۹‌ مردادماه ۱۴۰۴ ساعت ۲۲ در میدان شبیه خوانی زنده یاد شاهرخ علاف زاده واقع در محوطه تالار فرهنگ شوشتر با همکاری، انجمن هنرهای نمایشی شوشتر، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان شوشتر، سازمان بسیج هنرمندان شوشتر و شهرداری و شورای اسلامی و گروه جهادی عاشوراییان سلاسل شوشتر تولید و اجرا می شود.

پ.ن:

کتاب «آموزش مقدماتی شبیه‌خوانی» به همراه سی دی فایل‌های صوتی برای علاقه مندان به انر نمایش و تعزیه توسط استاد حاج خلیل ضرغامپور پیشکسوت شبیه‌خوانی شوشتر و استان خوزستان و مدیر کانون شبیه‌خوانی انجمن هنرهای نمایشی استان خوزستان تالیف و گردآوری شده است.

گزارش:ابوالفضل مهدی پور

جشنواره فرهنگی زیست محیطی ۱۰۰ روز با رود دز

جشنواره فرهنگی زیست محیطی ۱۰۰ روز با رود دزبا برگزاری برنامه‌های متنوع فرهنگی در ساحل رودخانه دز در حال اجرا است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول روز جمعه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: اعضای این انجمن از سال گذشته تلاش کردند ماهیت رود دز را نسبت به قبل بیشتر نشان دهند تا شهروندان استفاده بهینه‌ای از این موهبت خدادادی دزفول داشته باشند.
حمیدرضا خادم هدف از اجرای این جشنواره را حفظ و نگهداری رودخانه همیشه جاری و خروشان دز دانست و گفت: همه باید در نگهداری رودخانه دز کوشا باشند و با نریختن زباله و استفاده درست از آب این رودخانه از این ظرفیت بهترین استفاده را داشته باشند.
وی با بیان اینکه وجود رودخانه دز، ورزش‌های آبی و گردشگری آبی را در بالادست رودخانه و منطقه چال کندی را سبب شده است، افزود: مردم دزفول در زمان‌های قدیم با احداث قمش و تونل‌های زیرزمینی توانستند از آب رودخانه دز برای مناطق مسکونی و کشاورزی استفاده کنند اکنون نیز همه باید از این نعمت خدادادی استفاده و به کودکان نیز آموزش دهیم تا از این نعمت خداوندی محافظت کنند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول اظهارکرد: سال گذشته به کمک انجمن دزپارس برنامه‌ها و مسابقات بسیار خوبی برگزار شد، امسال نیز این برنامه‌ها با توان بیشتری برگزار خواهند شد.

رئیس انجمن دزپارس دزفول نیز گفت: این جشنواره با پاکسازی پارک‌های ساحلی توسط شهروندان به ویژه اعضای انجمن دزپارس به صورت هفتگی در حال برگزاری است و تاکنون در سال جاری برنامه‌هایی در پارک ساحلی علی کله و دووه برگزار شده است.

محمد آذرکیش افزود: این جشنواره یک رویداد فرهنگی و زیست‌محیطی است که در رویدادهای میراث فرهنگی کشور با نام دزفول و استان خوزستان و با محوریت رودخانه دز برگزار می‌شود.
وی اظهارکرد: این جشنواره با هدف حفاظت از رودخانه دز و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت این رودخانه و ظرفیت‌های آن برگزار می‌شود و با معرفی رودخانه دز در سطح ملی، برجسته کردن اهمیت و زیبایی‌های رودخانه دز به عنوان یک سرمایه ملی، ارتقای وضعیت زیست‌محیطی رودخانه، تلاش برای پاکسازی پارک های ساحلی، کت ها و حفظ سلامت اکوسیستم رودخانه همراه است.
رئیس انجمن دزپارس دزفول تصریح کرد: ایجاد فرصت‌های بهره‌برداری بهینه، فراهم کردن بسترهای مناسب برای استفاده اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی از رودخانه دز در سطح کشور و منطقه، افزایش آگاهی عمومی و اطلاع‌رسانی و آموزش مردم در خصوص اهمیت حفظ و حراست از رودخانه دز به ویژه جلوگیری از انداختن زباله و جلوگیری از ورود فاضلاب به رود از دیگر اهداف این جشنواره است.

آذرکیش با اشاره به فعالیت‌ها و برنامه‌های این جشنواره گفت: این جشنواره از خردادماه آغاز و تا مهرماه ادامه داردوشامل برنامه‌های متنوعی است که با مشارکت سازمان‌های مردم نهاد (NGOs) نظیر دزپارس، سایر انجمن های محیط زیستی، اداره محیط زیست، شهرداری دزفول و اداره میراث فرهنگی دزفول برگزار می‌شود.

وی ادامه داد: پاکسازی بوستان‌های ساحلی و حاشیه رودخانه از زباله، برپایی نمایشگاه‌های هنر بازیافت برای فرهنگ‌سازی در زمینه مدیریت پسماند، برپایی غرفه‌های هنری در کنار رودخانه از اقدامات جانبی این جشنواره است.

وی به برگزاری چهارشنبه‌های گردشگری با برگزاری نشست‌های عمومی با حضور فعالان و علاقه‌مندان به حوزه گردشگری با محوریت توسعه گردشگری دزفول و صیانت از میراث فرهنگی اشاره کرد و گفت: رودخانه دز به عنوان شاهرگ حیاتی شمال خوزستان و پایه تمدنی شهر دزفول شناخته می‌شود و نقش حیاتی در تامین آب کشاورزی، اقتصاد منطقه و مسائل زیست‌محیطی ایفا می‌کند.
آذرکیش گفت: رودخانه دز با وجود جاذبه‌هایی مانند آسیاب‌های تاریخی، پل باستانی، منطقه چال کندی و کَت‌های دزفول (غار-اتاقک‌های دستکند در کنار رودخانه)، دزفول را به یک شهر چهارفصل تبدیل کرده که در فصول گرم سال، تفریحات آبی آن پذیرای خیل عظیمی از مردم و گردشگران است.
رئیس انجمن دزپارس دزفول تصریح کرد: این جشنواره نمادی از مشارکت همگانی مردم دزفول در حفظ و نگهداری این سرمایه طبیعی و ملی است و تلاش می‌کند تا دیدگاه مردم را فقط از تفریحی به یک دیدگاه مسئولانه‌تر در قبال رودخانه تغییر دهد.

رودخانه دز یک رودخانه مهم در استان خوزستان است که از میان شهر دزفول می‌گذرد و به عنوان شاهرگ حیاتی این منطقه شناخته می‌شود. این رودخانه علاوه بر اهمیت زیست‌محیطی، نقش مهمی در گردشگری و تامین آب شرب دارد

دِهوا ربّا” عید بزرگ صابئین مندائی

عید دهوا ربّا عید سال نو پیروان آیین مندایی است که پیروان حضرت یحیی (ع) به شمار می آیند .
این عید در ماه 'دولا' که مصادف با اواخر تیر است آغاز می شود و بر اساس اعتقاد پیروان آیین مندایی سال نو همزمان با خلقت حضرت آدم (س) است. پیروان آیین مندائی ۲ روز آغازین سال نو خود را «دهوا ربّا» به معنی عید بزرگ می‌نامند.

صابئین قبل از عید بزرگ به نظافت خانه های خود می پردازند و برخی از آن ها دو روز قبل از عید مراسم غسل تعمید را در ساحل شرقی کارون انجام می دهند و بعد از آن اعتکاف ۳۶ ساعته خود را آغاز می کنند.
صابئین مندایی پیروان حضرت یحیی (ع) از پیامبران بزرگ الهی هستند و عقیده دینی آنها برگرفته از عقیده حضرت آدم (ع) است که تا آخرین پیامبر آنها حضرت یحیی(ع) ادامه یافته است.
دین صابئین مندایی از قدیمی ترین آیین های الهی است و اصلی ترین رکن دینی آنها غسل تعمید است. اهواز، سوسنگرد، شوشتر و ماهشهر بیشترین محل سکونت آنها در خوزستان است..

پیروان آیینِ توحیدی منداییت به پنج پیغمبر که عبارتند از آدم (ع)، شیتل (فرزند آدم)، نوح (ع)، سام (پسر نوح) و یحیی (ع) اعتقاد دارند و همچون سایر ادیان الهی به روز رستاخیز و منجی موعود معتقدند.

آب و غسل تعمید مهمترین رکن اصلی این دین محسوب شده و به همین دلیل پیروان این مذهب بیشتر در جاهایی زندگی می‌کنند که به آب جاری دسترسی دارند.

این دین به صورت میراث خونی از پدر و مادر مندایی به فرزند می‌رسد و افراد سایر ادیان نمی‌توانند وارد این دین شوند.

در قرآن کریم و در آیات ۶۲ سوره بقره، ۶۹ سوره مائده و ۱۷ سوره حج خداوند از آنها به عنوان یکتاپرست و موحد به نیکی یاد کرده است.

در پیشینه تاریخی منداییان یا صابئین حرفه زرگری، تراشکاری و کشتی‌سازی ـ از قایق گرفته تا بلم ـ قدمتی ۲ هزار ساله دارد و مینای صبی درخشان آنها که روی طلا و نقره کار می‌شود بسیار مشهور و معروف است.

نقش‌هایی که میناکاران مندایی روی طلا و نقره حک می‌کنند همگی حکایت از تاریخ، تمدن و فرهنگ غنی خوزستان و بین‌النهرین دارد و به همین دلیل است که از سوی اداره کل میراث فرهنگی کشور کلانشهر اهواز به شهر ملی مینای صبی به ثبت رسیده است.

عکس: خوزنیوز - سیما(خدیجه) آل بوسویلم

روایت تبدیل کاروانسرای قاجاری به قطب صنایع‌دستی/ طرح مرمت کاروانسرای افضل، نقد و بررسی شد

بهره‌بردار کاروانسرای افضل گفت: این بنا تنها کاروانسرای دو طبقه ثبت‌ شده در ایران و یکی از آثار ثبت‌شده در فهرست جهانی یونسکو است، پس از واگذاری به بخش خصوصی، به قطبی برای صنایع دستی جنوب کشور بدل شده است.

به گزارش میراث آریا، سومین نشست از سلسله نشست‌های جایزه ققنوس ایران فرهنگی، با موضوع بررسی طرح مرمت و احیای کاروانسرای افضل شوشتر، روز دوشنبه ۲۳ تیرماه ۱۴۰۴ ساعت ۱۵ تا ۱۷ در عمارت مسعودیه برگزار شد.

در این جلسه که با همکاری صندوق احیا و پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد، طرح مرمت و احیای کاروانسرای افضل شوشتر توسط علیرضا چهارمحالی، مشاور طرح مرمت و مرجان اسمی‌پور، بهره‌بردار این بنا ارائه شد و خسرو طالب‌زاده، مشاور مدیرعامل صندوق احیا، و دکتر بابک افشار، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی آن را نقد و داوری کردند.

سرای افضل؛ تنها کاروانسرای دوطبقه ایران، از شکوه قاجاری تا موج فرهنگی امروز

علیرضا چهارمحالی، مشاور طرح مرمت این مجموعه تاریخی، در نشست بررسی روند احیا و بهره‌برداری سرای افضل گفت: این بنا یکی از مهم‌ترین یادگارهای معماری قاجاری در استان خوزستان، پس از مرمت اصولی، نه‌تنها حیات دوباره یافته بلکه به مرکزی برای احیای صنایع دستی و فعالیت‌های فرهنگی در بافت تاریخی شهر تبدیل شده است.

جایگاه تاریخی و معماری منحصربه‌فرد

او ادامه داد: این بنای تاریخی در محله دلدل شوشتر و در مجاورت خیابان تاریخی سپه واقع شده و یکی از شاخص‌ترین کاروانسراهای اواخر دوره قاجار است که بخشی از یک مجموعه بزرگ شامل خانه، حمام، مسجد و ساباط‌های متصل به خاندان افضل بوده است.

چهارمحالی تأکید کرد: سرای افضل تنها کاروانسرای دوطبقه ثبت‌شده در ایران است و با شماره ۷۹۴۰ در فهرست آثار ملی قرار دارد. همچنین در شهریور ۱۴۰۲، این بنا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید و از این حیث جایگاهی ویژه در تاریخ معماری ایران دارد.

خاندان افضل و پیوندهای اقتصادی بین‌المللی

به گفته این کارشناس بافت تاریخی، مالک اصلی این سرا، مرحوم حاج نورعلی افضل (افاضل) بوده است؛ یکی از بزرگان خاندان افضل که در تاریخ اقتصادی شوشتر جایگاهی خاص داشته‌اند. خانواده افضل روابط تجاری گسترده‌ای با شهرهای جنوبی ایران، به‌ویژه خرمشهر، و کشورهایی چون هند داشتند و گفته می‌شود در بمبئی دارای بازار و کاروانسرایی به نام خود بوده‌اند.

او افزود: در یکی از خانه‌های خاندان افضل، چند هزار سند تجاری از مراودات این خانواده با بمبئی، انگلیس و سایر نقاط دنیا کشف شده که بخشی از تاریخ تجارت خلیج فارس را روشن می‌کند.

گزارش کامل در ادامه نوشته

دیوارنگاره‌های مذهبی دزفول، تجلی هنر و معنویت

دیوارنگاره‌های مذهبی دزفول، برگرفته‌از روایات دینی، جهت تزئین اماکن مذهبی بکار می‌روند. این آثار تجربه معنوی و حسی زائران را عمیق‌تر کرده و خاطراتی ماندگار از این اماکن در ذهن آن‌ها خلق می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری فارس، از دزفول، شمایل‌نگاری‌های مذهبی، به عنوان بخشی از تزئینات اماکن مذهبی بکار می‌روند. این دیوارنگاره‌ها در اماکن مذهبی همچون بقعه‌های متبرکه و مساجد، با الهام از اعتقادات، روایات و داستان‌های دینی و مذهبی خلق شده‌اند. این دیوارنگاره‌ها در اماکن مذهبی، تجربه معنوی بازدیدکنندگان را غنی‌تر می‌کنند، و بر روح و جان آن‌ها تأثیر عمیقی می‌گذارند.

این نقاشی‌ها بازتاب عشق و ارادت مردم این شهر به خاندان نبوت است. برخی از دیوارنگاره‌های مذهبی بقعه‌ها توسط خیرین و افراد سرشناس وقف شده‌اند. و هنرمند نقاش، به دلیل ارادت به اهل نبوت، از درج نام خود بر روی این آثار خودداری کرده‌است. مضامین این آثار اغلب زندگی ائمه، رشادت‌های آن‌ها و تصاویری از بهشت و جهنم را نشان می‌دهد. دیوارنگاره‌ها در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسیدند. این هنر با پیشینه مذهبی شهر دزفول، و تصویر ذهنی هنرمند نقاش پیوند عمیقی دارد، و سبب خلق این آثار ارزشمند شده‌است.

بقعه پیر رودبند دزفول، بنایی از دوره تیموری است که در دوره‌های مختلف مرمت شده و در کنار رود دز قرار دارد. این بقعه در سال ۱۳۷۸ با شماره ۵۴۹۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. دیوارنگاره‌های آن در دوره قاجار و توسط اسدالله نقاش و خانواده‌اش طراحی شده‌است. دیوارنگاره‌ها شامل چهارده قاب با مضامین زندگی ائمه، بهشت و جهنم، و داستان‌هایی چون امام رضا ضامن آهو، اسارت دانیال نبی و نقاشی بهشت و جهنم و ... می‌باشد.

درخشش تمدن ایران در یونسکو؛ «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» به فهرست میراث جهانی پیوست

در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در پاریس، پرونده «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» با قدمتی بیش از ۶۵ هزار سال، به‌عنوان بیست‌ونهمین اثر ثبت‌شده جهانی از ایران به تصویب رسید؛ افتخاری دیگر برای تمدن‌سازترین سرزمین تاریخ.

به گزارش خبرنگار میراث‌آریا، روز جمعه ۲۰ تیرماه ۱۴۰۴، در جریان اجلاس رسمی یونسکو در پاریس، پرونده «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» که روایت‌گر یکی از کهن‌ترین اشکال زیست بشر در زاگرس مرکزی است، با اجماع اعضای کمیته به ثبت جهانی رسید و برگ زرین دیگری بر دفتر افتخارات فرهنگی ایران افزوده شد.

این اثر، مجموعه‌ای از محوطه‌های شاخص پارینه‌سنگی را شامل می‌شود: غارهای یافته، کلدر، قمری، کونجی، گیلوران، پناهگاه سنگی گرارجنه و تپه فلک‌الافلاک؛ آثاری که با شواهد روشن از زندگی انسان در ۶۳ هزار سال پیش از میلاد، به‌عنوان گنجینه‌ای بی‌بدیل از دوران پیشاتاریخ در مقیاس جهانی شناخته می‌شوند.

«محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد»، با موقعیتی ممتاز در زاگرس مرکزی، یکی از مسیرهای راهبردی مهاجرت انسان از آفریقا به آسیا و اروپا محسوب می‌شود؛ منطقه‌ای که تنوع طبیعی، منابع آبی پایدار، سنگ‌های مناسب برای ابزارسازی، اقلیم معتدل و سرپناه‌های سنگی طبیعی، آن را به یکی از نخستین سکونت‌گاه‌های بشر در دوران پارینه‌سنگی میانی تبدیل کرده است.

با این ثبت جهانی، تعداد آثار فرهنگی و طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ۲۹ عنوان رسید؛ آثاری درخشان چون چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش‌جهان، پاسارگاد، ارگ بم، مسجد جامع اصفهان، شهر تاریخی یزد، جنگل‌های هیرکانی، راه‌آهن سراسری، اورامانات، کاروانسرای ایرانی، هگمتانه و...

ثبت جهانی «محوطه‌های پیش از تاریخ دره خرم‌آباد» نماد روشنی از تداوم نقش تاریخی ایران در تمدن جهانی و تأییدی بر ظرفیت‌های شگرف این سرزمین در شکل‌دهی به حافظه فرهنگی بشر است.